καραβάν-σεράι

Πανδοχεία για τα καραβάνια, που βρίσκονταν στους δρόμους και στις πόλεις της Εγγύς Ανατολής, της Μέσης Ασίας και της Υπερκαυκασίας. Τα κ.σ. είναι γνωστά από την αρχαιότητα, αλλά διαδόθηκαν κυρίως από τον 9o έως τον 18o αι., εξαιτίας της ανάπτυξης των πόλεων και της συστηματοποίησης του εμπορίου με καραβάνια. Παλαιότερα, τα πανδοχεία αυτά αποτελούσαν σπουδαία εμπορικά κέντρα και διακρίνονταν σε δύο βασικούς τύπους. Ο πρώτος τύπος περιλάμβανε οικοδομές με μεγάλη κεντρική αίθουσα και ήταν διαδεδομένος κυρίως στην Αρμενία. Τα κτίρια ήταν ορθογώνια και χωρίζονταν σε ιδιαίτερους χώρους. Η κεντρική αίθουσα προοριζόταν για τους ανθρώπους και τα εμπορεύματα και οι πλαϊνοί χώροι για τα ζώα. Ο δεύτερος τύπος είχε εσωτερική αυλή, ενώ η οικοδομή χωριζόταν σε μικρές πτέρυγες που προορίζονταν για τους ανθρώπους και τα εμπορεύματα. Οι πτέρυγες αυτές οδηγούσαν στην εσωτερική (κλειστή) αυλή, που λειτουργούσε ως χώρος σταβλισμού των ζώων. Τα πανδοχεία που βρίσκονταν σε δρόμους έξω από τις πόλεις ήταν ενισχυμένα με αμυντικούς τοίχους. Τελικά, η ανάπτυξη των σιδηροδρόμων και των άλλων σύγχρονων μεταφορικών μέσων οδήγησε τα κ.σ. σε παρακμή. Ο αρχαιολόγος Έβανς χαρακτήρισε ως κ.σ. οικοδομή που βρίσκεται έξω από τον κυρίως αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, στον δρόμο προς τον Άγιο Νικόλαο, στην οποία έχουν διασωθεί ωραίες τοιχογραφίες που απεικονίζουν πέρδικες. Καραβάν σεράι στο Ιράν.